การติดตั้งระบบแอร์ที่มีการใช้ท่อทองแดง ต้องมีขั้นตอนสำคัญอย่างหนึ่งคือ “การบานแฟร์” ซึ่งเป็นการทำให้ปลายท่อทองแดงขยายออกเป็นรูปกรวย เพื่อให้เชื่อมต่อกับข้อต่อหรือวาล์วได้แน่นหนาและไม่รั่วซึม หากบานแฟร์ไม่ดีอาจทำให้เกิดการรั่วของน้ำยาแอร์ ส่งผลให้แอร์ไม่เย็น หรือเครื่องทำงานหนักเกินไปจนพังได้ การเรียนรู้วิธีบานแฟร์อย่างถูกต้องจะช่วยให้การติดตั้งมีคุณภาพ ปลอดภัย และใช้งานได้นาน
ความสำคัญของการบานแฟร์
การบานแฟร์ที่ดีจะช่วยให้ข้อต่อท่อแน่นพอดี ไม่รั่วซึม และไม่เกิดแรงดันย้อนเข้าไปในระบบแอร์ ถ้าบานแฟร์เบี้ยวหรือไม่เรียบ จะทำให้น้ำยาแอร์รั่ว หรือท่อแตกได้ง่ายเมื่อใช้งานนาน ๆ เพราะแรงดันในระบบแอร์สูงมาก
อุปกรณ์ที่ใช้ในการบานแฟร์
- ชุดบานแฟร์ – ใช้สำหรับจับและบานปากท่อให้เป็นรูปกรวย
- คัตเตอร์ตัดท่อ – ใช้ตัดปลายท่อทองแดงให้ตรงและเรียบ
- รีมเมอร์ (Reamer) – ใช้ลบครีบหรือเศษโลหะที่เหลือจากการตัด
- น้ำมันหล่อลื่น (เช่น น้ำมันจักร) – หยอดตรงหัวบานเพื่อช่วยให้บานลื่น
- ประแจ – ใช้ขันหัวบานแฟร์ให้แน่น
ขั้นตอนการบานแฟร์ที่ถูกต้อง
- ตัดท่อทองแดงให้ตรง
ใช้คัตเตอร์ตัดท่อหมุนรอบท่ออย่างสม่ำเสมอ ไม่กดแรงจนทำให้ปลายท่อบี้ ควรตัดให้ได้ระยะที่ต้องการและตัดให้ปลายตรงที่สุด
- ลบครีบด้านในของท่อ
หลังจากตัดแล้วจะมีเศษโลหะหรือครีบคมด้านใน ใช้รีมเมอร์หมุนเบา ๆ เพื่อขัดลบออกให้เรียบ เพื่อให้ปลายท่อสะอาดและไม่ขัดขวางการไหลของน้ำยาแอร์
- สวมปลอกน็อตแฟร์ไว้ก่อน
ก่อนจะเริ่มบาน ต้องสวมปลอกน็อต (flare nut) เข้าที่ปลายท่อ เพราะถ้าลืม จะต้องตัดท่อใหม่แล้วเริ่มใหม่ทั้งหมด
- ใส่ท่อลงในตัวจับของชุดบานแฟร์
นำท่อเข้าไปในแคลมป์ของตัวจับให้สูงกว่าระดับหน้าราบของแม่พิมพ์ประมาณ 1-2 มิลลิเมตร แล้วขันล็อกให้แน่น ท่อไม่ควรขยับได้ เพราะจะทำให้บานเบี้ยว
- หยอดน้ำมันที่หัวบาน
ใช้น้ำมันหล่อลื่นเล็กน้อยหยอดที่หัวบาน เพื่อให้การบานลื่น ไม่ฝืด และช่วยให้ผิวท่อเรียบสวย
- หมุนหัวบานแฟร์เข้าไปช้า ๆ
หมุนหัวบานแฟร์ให้สัมผัสกับปลายท่อแล้วค่อย ๆ บานเข้าไปเรื่อย ๆ อย่าหมุนเร็วหรือกดแรงเกินไป เพราะจะทำให้ท่อบานผิดรูป
- หมุนหัวบานกลับออกและถอดท่อออก
เมื่อบานจนสุดแล้ว ให้หมุนหัวบานแฟร์ออก แล้วคลายตัวจับท่อ นำท่อออกมาตรวจดูผลงาน
ลักษณะของปากท่อที่บานแฟร์ดี
- ปากท่อบานออกเป็นรูปกรวย 45 องศา เท่ากันทุกด้าน
- ขอบไม่มีรอยแตก รอยยุบ หรือเป็นรอยบิ่น
- ผิวเนียน เรียบ ไม่หยาบ ไม่มีครีบหรือเสี้ยน
- ขอบบานพอดีกับขนาดของข้อต่อ ไม่หลวมเกินไป
วิธีบานแฟร์อย่างถูกต้องจะช่วยให้การติดตั้งมีคุณภาพ ปลอดภัย และใช้งานได้นาน
- การติดตั้งมีคุณภาพ : เมื่อตัดและบานปากท่อได้อย่างถูกต้อง ท่อจะสามารถเชื่อมต่อกับข้อต่อได้พอดี ไม่มีช่องว่าง ไม่มีรอยเบี้ยวหรือรอยแตกที่ทำให้เกิดปัญหาในภายหลัง การขันน็อตแฟร์ก็จะทำได้แน่นหนาโดยไม่ต้องออกแรงมากเกินไป ซึ่งช่วยลดแรงต้าน ลดการสั่นสะเทือน และทำให้ระบบทำงานราบรื่น เป็นการติดตั้งที่เรียบร้อยตามมาตรฐานงานแอร์อย่างมืออาชีพ
- ปลอดภัย : การบานแฟร์ผิดวิธีอาจทำให้ปากท่อเสียรูป มีรอยร้าว หรือเกิดการรั่วของน้ำยาแอร์ หากน้ำยารั่วออกมาในปริมาณมากอาจทำให้เกิดปัญหากับระบบแอร์ หรือส่งผลอันตรายต่อคนที่อยู่ใกล้ หากมีประกายไฟใกล้บริเวณที่รั่วก็อาจทำให้เกิดไฟลุกได้ แต่ถ้าบานอย่างถูกต้อง ปากท่อแน่นสนิท ระบบจะปิดสนิท ไม่มีจุดเสี่ยง น้ำยาไม่รั่ว แรงดันในระบบคงที่ จึงปลอดภัยตลอดการใช้งาน
- ใช้งานได้นาน : เมื่อบานแฟร์ได้แน่นพอดี และไม่มีการรั่วซึม ระบบภายในของแอร์จะไม่สูญเสียแรงดัน น้ำยาแอร์จะไม่ลดลง เครื่องไม่ต้องทำงานหนักเกินไป ทำให้คอมเพรสเซอร์และชิ้นส่วนต่าง ๆ ของระบบแอร์ไม่สึกหรอเร็ว การดูแลเพียงเล็กน้อยตั้งแต่ตอนติดตั้งจึงช่วยให้แอร์ใช้งานได้นานขึ้น ประหยัดค่าซ่อม และไม่ต้องเติมน้ำยาบ่อย ๆ
วิธีตรวจสอบหลังบานแฟร์
- ใช้สายตาตรวจสอบ : สังเกตว่ารูปทรงของปากท่อเรียบและสม่ำเสมอ ไม่มีรอยบิ่นหรือเบี้ยว
- ลองสวมเข้ากับข้อต่อ : นำท่อที่บานแล้วไปสวมเข้ากับข้อต่อว่าพอดีหรือไม่ ไม่แน่นหรือหลวมจนเกินไป หากพอดีจะสามารถขันน็อตแฟร์ได้แน่นโดยไม่รั่ว
- ขันน็อตแฟร์แล้วฟังเสียง : ขณะขัน ถ้าได้ยินเสียงดัง “แกร๊ก” หรือ “ป๊อก” แสดงว่าขันแน่นดี แต่ถ้าเสียงแหลมยาวหรือฝืด อาจเกิดจากปากท่อไม่เรียบ
- ใช้น้ำสบู่ทดสอบการรั่ว : หลังติดตั้งเรียบร้อยแล้ว อาจพ่นน้ำสบู่บริเวณจุดเชื่อม ถ้ามีฟองผุด แสดงว่ามีรอยรั่ว ต้องถอดออกและบานใหม่ให้ถูกต้อง
ข้อควรระวังระหว่างการบานแฟร์
- อย่าลืมใส่น็อตแฟร์ก่อนบาน เพราะจะใส่ทีหลังไม่ได้
- ห้ามบานเร็วเกินไป เพราะจะทำให้ปากท่อบุบหรือบานเบี้ยว
- อย่าปล่อยให้หัวบานแฟร์แห้ง ควรหยอดน้ำมันทุกครั้งก่อนใช้
- อย่าใช้ท่อที่บุบ บิ่น หรือมีรอยแตกมาบาน เพราะจะทำให้เกิดรอยรั่ว
- ใช้แรงที่พอดี ไม่ออกแรงมากเกินจนทำให้ท่อเสียรูป
การบานแฟร์ที่ดีจะช่วยให้การติดตั้งระบบแอร์ง่ายขึ้น
- ต่อท่อได้แน่นสนิท ไม่หลวม ไม่โยก : เมื่อบานแฟร์ออกมาได้รูปสวย เรียบเสมอ ปากท่อจะพอดีกับหน้าข้อต่อ เมื่อขันน็อตแฟร์เข้ากับข้อต่อ ท่อจะถูกกดแน่นเข้าหากันแบบสนิท ไม่มีช่องว่าง จึงไม่เกิดการรั่วของน้ำยาแอร์ ไม่ต้องขันน็อตซ้ำหลายครั้ง ทำให้งานติดตั้งออกมาดูเรียบร้อยและมั่นคง
- กันการรั่วของน้ำยาแอร์ได้อย่างดี : หากปากท่อบานแฟร์ไม่ดี เช่น บานเบี้ยว บานบางเกินไป หรือมีรอยแตก อาจทำให้น้ำยาแอร์ที่อยู่ภายในระบบไหลซึมออกมาได้เรื่อย ๆ โดยที่ไม่เห็นด้วยตาเปล่า การบานแฟร์ที่ถูกวิธีจะทำให้ท่อแนบสนิทกับหน้าข้อต่อ ป้องกันน้ำยาแอร์รั่วออกจากระบบ ซึ่งช่วยให้แอร์ทำความเย็นได้ดีต่อเนื่อง
- ป้องกันปัญหาระบบแอร์เสียเร็ว : เมื่อมีการรั่วของน้ำยา แม้เพียงเล็กน้อย คอมเพรสเซอร์จะต้องทำงานหนักขึ้นเพราะแรงดันไม่สมดุล อาจทำให้ระบบแอร์ร้อนเกินไป จนเสียหายเร็ว การบานแฟร์ที่แน่นหนาจึงเป็นการช่วยปกป้องอุปกรณ์หลักของแอร์ เช่น คอมเพรสเซอร์ วาล์ว และท่อทองแดงไม่ให้เสียเร็ว
- ยืดอายุการใช้งานของระบบทั้งหมด : แอร์ที่ไม่มีการรั่วของน้ำยา จะคงแรงดันได้คงที่ ทำให้ระบบทั้งหมดทำงานราบรื่น ไม่ต้องเติมน้ำยาบ่อย ไม่ต้องซ่อมบ่อย ค่าไฟไม่พุ่ง เพราะระบบไม่ต้องทำงานหนักเกินไป การเริ่มต้นด้วยการบานแฟร์อย่างถูกต้องตั้งแต่แรกจึงส่งผลต่อการใช้งานในระยะยาวของแอร์ทั้งเครื่อง
- ลดปัญหาหลังติดตั้ง เช่น เสียงดัง หรือแอร์ไม่เย็น : ถ้าบานแฟร์ไม่แน่น เมื่อแอร์ทำงานอาจเกิดเสียงลมรั่ว หรือเสียงกึก ๆ จากการสั่นของข้อต่อ และแอร์จะเย็นไม่เต็มที่ การบานแฟร์ที่ได้มุมพอดี ไม่มีรอยเบี้ยว จะลดปัญหาเหล่านี้ได้อย่างมาก ทำให้งานติดตั้งจบสวย ไม่มีปัญหาย้อนหลัง
- ช่วยให้งานติดตั้งแอร์มีมาตรฐานระดับมืออาชีพ : ช่างที่บานแฟร์ได้สวยและแน่นหนา มักถูกมองว่าเป็นช่างที่มีความรู้ความสามารถ และทำงานได้มาตรฐาน การบานแฟร์ที่ดีจึงไม่ใช่แค่เพื่อให้ใช้งานได้เท่านั้น แต่ยังเป็นตัวแทนของความใส่ใจและคุณภาพงานในสายตาลูกค้าด้วย
การบานแฟร์ที่ดีจะช่วยให้การติดตั้งระบบแอร์แน่นหนา ปลอดภัย และไม่มีปัญหาน้ำยารั่วในอนาคต ทุกครั้งที่บานเสร็จควรหมั่นตรวจสอบด้วยสายตาและทดลองประกอบกับข้อต่อ เพื่อความมั่นใจในคุณภาพงาน หากฝึกฝนบ่อย ๆ ก็จะสามารถทำได้ดีและรวดเร็วในทุกงานติดตั้งแอร์ในอนาคต
