การดัดท่อทองแดงเป็นงานที่เหล่าช่างมักจะพบเจอได้บ่อยๆ โดยเฉพาะช่างแอร์ที่ต้องใช้ท่อทองแดงเป็นอุปกรณ์หลัก ซึ่งการดัดท่อทองแดงสามารถทำได้หลายวิธี วันนี้เราจะพาไปดูวิธีการดัดท่อทองแดงด้วยเบนเดอร์ และสปริงดัดท่อ ไปดูพร้อมๆ กันว่าทั้ง 2 วิธีมีขั้นตอนการดัดท่อทองแดงที่ถูกต้องอย่างไร แล้วมีความแตกต่างกันตรงไหนบ้าง?
ท่อทองแดง (Copper tubing)
เป็นท่อที่ผลิตมาจากทองแดง หรือโลหะผสมทองแดง ถูกนำมาใช้อย่างแพร่หลายในงานอุตสาหกรรมก่อสร้าง ทั้งการต่อท่อน้ำประปาและท่อทำความเย็นในระบบ HVAC คุณสมบัติเด่นๆ ของท่อทองแดง คือ สามารถนำไฟฟ้าได้ดี มีความแข็งแรง ทนทาน มีความต้านทานในการกัดกร่อนสูง โครงสร้างไม่มีรูพรุน ป้องกันการดูดซึมของเชื้อแบทรีเรีย และเป็นวัสดุที่ยึดได้ดีสำหรับงานเชื่อม
ท่อทองแดงที่วางขายในท้องตลาดทั่วไปจะแบ่งออกได้ 3 ประเภท
- ท่อทองแดง Type K (ท่อทองแดงแข็ง): เป็นท่อทองแดงที่มีความหนามากที่สุด มีความทนทานต่อการใช้งานสูง มักถูกนำมาใช้สำหรับทำท่อประปาในการจ่ายน้ำ ท่อฉีดน้ำป้องกันอัคคีภัย ท่อน้ำมัน หรือท่อแอร์ และเป็นท่อทองแดงที่มีราคาสูง
- ท่อทองแดง Type L (ท่อทองแดงแข็ง): เป็นท่อทองแดงที่มีความหนาปานกลาง ได้รับความนิยมมากที่สุด คุณสมบัติไม่ได้นำไฟฟ้ามากนัก เพราะจะเน้นไปที่ด้านการต้านทานการกัดกร่อนมากกว่า มีความต้านทานต่อการกัดกร่อนสูง มักถูกนำมาใช้ในระบบทำความเย็น งานก๊าซทางการแพทย์ ระบบปรับอากาศ
- ท่อทองแดง Type M (ท่อทองแดงอ่อน): เป็นท่อทองแดงแบบบาง มีความหนาน้อยที่สุด มีขายทั้งแบบแข็งและแบบอ่อน ราคาต่ำกว่าท่อทองแดงแบบอื่นๆ ใช้งานได้ในสภาพแวดล้อมที่มีความชื้น และสามารถใช้กับอุปกรณ์เชื่อมท่อแบบเปลวไฟได้ มักถูกนำมาใช้สำหรับการจ่ายน้ำร้อน และใช้ในระบบสุญญากาศ เหมาะกับการใช้เดินท่อภายนอก ไม่เหมาะกับงานภายใน
วิธีการดัดท่อทองแดงโดยใช้เบนเดอร์
- เปิดด้ามจับเบนเดอร์ โดยยกด้ามสั้นขึ้นจนทำมุม 180 องศากับด้ามยาว
- ปลดสลักท่อ กดส่วนที่เป็นร่องของสลักลงให้มาอยู่อีกด้านหนึ่ง ถ้าหากไม่ปลดสลักลงจะไม่สามารถใส่ท่อเข้าไปได้
- วัดตำแหน่งที่ต้องการดัด ทำเครื่องหมายบนท่อทองแดงตรงจุดที่ต้องการ เพื่อให้เกิดความแม่นยำที่สุด
- เลื่อนท่อทองแดงเข้าหาเบนเดอร์ สอดปลายท่อด้านหนึ่งเข้าไปในช่องเปิดระหว่างที่จับทั้งสอง โดยให้ท่ออยู่ในแนวเดียวกับร่องดัด ดันท่อทองแดงเข้าไปจนจุดที่ทำเครื่องหมายอยู่เหนือหัวดัด
- พลิกสลักกลับขึ้นเหนือท่อทองแดง ยึดสลักท่อให้แน่น
- จัดแนวจุดโค้งที่ทำเครื่องหมายไว้ตามรัศมีความโค้งที่ต้องการ กดด้ามจับลงจนส่วนที่รองรับม้วนที่มีรอยบากสัมผัสกับผิวด้านบนของท่อ
- ปิดด้ามจับเพื่อให้โค้งงอ จับด้ามจับฝั่งยาวให้มั่นคงแล้วดันด้ามจับฝั่งสั้นให้โค้งไปตามรอบตัวดัดครึ่งวงกลม หยุดดัดเมื่อตัวรองรับม้วนถึงเครื่องหมายที่ตรงกับรัศมีการโค้งงอที่ต้องการ
วิธีการดัดท่อทองแดงโดยสปริงดัดท่อ
- เลือกสปริงดัดท่อที่มีขนาดเหมาะสมกับท่อทองแดงที่ต้องการดัด
- ใส่สปริงดัดท่อลงไปตรงกลางท่อทองแดง เลื่อนปลายสปริงเข้าไปในช่องเปิดด้านใดด้านหนึ่งของท่อ จนปลายสปริงโผล่ออกมาอีกด้านหนึ่งของท่อ
- งอท่อให้เป็นรูปทรงที่ต้องการ โดยจับท่อที่ปลายทั้งสองข้างของจุดโค้งงอที่ต้องการและใช้แรงกดช้าๆ หากแรงมือไม่พอ สามารถใช้หัวเข่าช่วยดัดได้
- เมื่อได้ความโค้งที่ต้องการ ให้ดึงสปริงดัดท่อออก
คุณสมบัติของทองแดง สามารถนำมาขึ้นรูปได้ดี จึงทำให้สามารถนำมาขึ้นรูปได้ตามประเภทของงานที่ต้องการ ทนทานต่อการแตกหัก ถ้าหากท่อทองแดงถูกดัดอย่างถูกวิธี ส่วนโค้งด้านนอกของทองแดงจะไม่ทรุดตัวและเนื้อด้านในจะไม่ถูกโค้งงอไปด้วย ซึ่งการดัดท่อทองแดงก็สามารถทำได้หลายวิธี แต่ละวิธีก็จะมีความยากง่าย มีข้อดี ข้อควรระวังที่แตกต่างกันไป สามารถเลือกใช้วิธีที่สะดวก และเหมาะสมกับเครื่องมือที่มีอยู่ได้เลย
